Mikołaj Kopernik
Pod koniec XIX wieku chęć stworzenia możliwości uczenia się na miejscu, a także bliskość rozwijającego się okręgu przemysłowego wpłynęły na decyzję członków Rady Gminnej miasta Żywca o utworzeniu właśnie tu w Żywcu szkoły realnej, która przygotowywałaby przyszłe kadry dla przemysłu.
Pierwsze starania o wydanie zezwolenia na jej uruchomienie, o których nam wiadomo z protokołów Księgi Uchwał Rady Miejskiej w Żywcu, rozpoczęto w latach 1893-1899.
W lutym 1904 r. powołano specjalną komisję, która miała zajmować się pracami związanymi z utworzeniem szkoły i budową nowego obiektu. W dniu 24 sierpnia 1904 r. powiadomiono gminę o zezwoleniu cesarskim z 3 sierpnia (Żywiec należał wówczas do Galicji, zaboru austriackiego) na otwarcie szkoły realnej w Żywcu z dniem, 1 września tegoż roku. Z powodu trwającej budowy gmachu nauka rozpoczęła się w budynku prywatnym na Rudzy, dzielnicy miasta Żywiec. Dyrektorem szkoły oraz jej organizatorem został Bronisław Gustawicz, dotychczasowy dyrektor III Gimnazjum w Krakowie. W następnym roku szkolnym wynajęto tzw. "trojanówkę" - całe piętro domu pana Trojana na rogu ulic: Kościuszki i Świętokrzyskiej, zaś lekcje rysunków odbywały się w domu pana Rottera na ulicy Kościuszki.
W roku szkolnym 1909/1910 szkoła realna przeniosła się do nowo wybudowanego gmachu przy ulicy Zielonej (obecnie jest to Szkoła Podstawowa nr 2). Wznoszenie nowego potrzebnego szkole budynku, w którym uczymy się do dzisiaj rozpoczęto według obowiązującego wówczas typowego planu wiedeńskiego ministerstwa oświaty i w stosunkowo krótkim czasie oddano do użytku imponujący i okazały jak na tamte czasy gmach nowej szkoły.
Przeniesienie szkoły do nowego, własnego obiektu przy ulicy Słowackiego miało miejsce podczas ferii letnich 1911 r. 29 września 1911 r. nastąpiło poświęcenie budynku i kaplicy szkolnej (obecnie jest to Aula im. Stanisława Pyjasa), w której zostało odprawione pierwsze nabożeństwo.
Szkoła rozwijała się stopniowo. W roku szkolnym 1910/1911 stała się pełną 7- klasową wyższą szkołą realną; po raz pierwszy zaczęły pobierać tu naukę dziewczęta. Odbył się także pierwszy egzamin dojrzałości. Szkoła nadal rozwijała się. Uczęszczała do niej przeważnie młodzież z Żywca i powiatu żywieckiego. Nauka była płatna, jednak uczniowie biedni, a uzdolnieni, mogli starać się o częściowe lub całkowite zwolnienie z opłat, których często udzielano. Wszyscy uczniowie zobowiązani byli do noszenia w szkole i poza nią jednakowego granatowego munduru szkolnego, który krojem przypominał bluzę wojskową, a srebrne i złote paski na wysokim kołnierzyku oznaczały stopień gimnazjum oraz klasę do której uczeń uczęszczał.
Poziom nauki był wysoki, wymagania ogromne, a zespół uczących miał swoją ustaloną renomę. Szkoła posiadała liczne zbiory naukowe, dobrze wyposażone gabinety i obszerną bibliotekę, prenumerowała 19 tytułów różnych czasopism naukowych w językach polskim i niemieckim. Wiele czasu poświęcono na wycieczki, łączące w sobie zarówno cele turystyczne, jak i naukowe. Od 1911 r. w szkole działała "Czytelnia im. J. Słowackiego". Ponadto w szkole istniał chór, rozwijało się życie kulturalne i sportowe. Nauczyciele bardzo żywo interesowali się życiem organizacji młodzieżowych - opieka i współpraca 3 wychowawców wywierały na uczniów duży wpływ, przygotowujący ideowo i praktycznie do walki orężnej z zaborcą.
Właśnie wśród młodzieży szkoły realnej zaczął się konspiracyjny ruch niepodległościowy, którego inicjatorem był uczeń Mieczysław Rybarski, założyciel koła "Zarzewie" - była to ściśle zakonspirowana organizacja bojowa, rozpowszechniona wśród młodzieży szkół średnich Polski. Wybuchła Wielka Wojna. W latach 1914 - 1918 nasi wychowankowie brali udział w I Wojnie Światowej i w walce o niepodległość: w walkach I Brygady Legionów pod Bednarami, Urzędowem, Kostiuchnówką, na szlaku Żelaznej Brygady Karpackiej, w Brygadzie i Armii gen. J. Hallera. Trzy plutony Szkoły Realnej zmusiły do kapitulacji pozostających w Ratuszu Niemców i Czechów, a nasi wychowankowie strzegli granic w obrębie Żywiecczyzny, Spiszu i Orawy oraz na Śląsku Cieszyńskim.
W początkowym czasie wojny budynek został zajęty na potrzeby Szpitala Wojskowego z Jarosławia, a szkoła zawiesiła działalność. Częściowe wznowienie zajęć szkolnych (w budynku ówczesnego Wydziału Rady Powiatowej, a obecnie budynku Starostwa Powiatowego w Żywcu) nastąpiło w lutym 1915 r., zaś pełne przekazanie budynku szkoły dla młodzieży miało miejsce 3 marca 1916 r.
W roku szkolnym 1919/1920 założona została drużyna harcerska im. Kazimierza Pułaskiego – w lipcu 1921 r. brała udział w Małopolskim Zlocie Harcerzy we Lwowie, a w późniejszych latach prowadziła „wybitną działalność” co roku organizując obozy letnie – dzięki tym obozom harcerze nie tylko nabierali siły i tężyzny fizycznej oraz sprawności w wyszkoleniu harcerskim, ale także poznawali i zwiedzali swój ojczysty kraj. W wakacje 1928 r. drużyna urządziła stały, czterotygodniowy obóz w okolicy Zaleszczyk nad Prutem (dziś Ukraina), w 1929 r. w okolicach Poznania, a w 1930 r. na Wileńszczyźnie – odwiedzając przy okazji harcerzy estońskich w Tallinie. Uroczyste poświęcenie sztandaru drużyny miało miejsce 15 czerwca 1930 r. – ślubowanie złożył drużynowy Zdzisław Okuliar i chorąży Józef Haczek.
Choć drużyna skautingu dziewcząt założona została w 1916 r., to jednak żeńska drużyna harcerska zakończyła swą działalność już w 1924 r., gdy drużynowa Stanisława Babińska po zdaniu egzaminu dojrzałości opuściła szkołę. Rozwinęła swą działalność jeszcze żeńska drużyna po 1932 r., ale nie doszła do takich wyników, jak drużyna męska – nie miała tradycji, a i czasu niestety brakło jej na to. Żywiołowo natomiast dziewczęta uprawiały sport: lekką atletykę, koszykówkę – zajmując na zawodach wojewódzkich drugie miejsce, łucznictwo oraz szczególnie tenis, gdy na boisku szkolnym zainstalowano korty tenisowe. Asem tenisowym była Ewa Skórska – na zawodach w Krakowie walczyła w finale z Jadzią Jędrzejowską, uczennicą szkoły krakowskiej i późniejszą mistrzynią Polski. Dziewczyny pływały w rzece, jeździły na łyżwach, a powoli coraz modniejsze stawały się narty. Ponadto od 1924 r. funkcjonował także hufiec szkolny przysposobienia wojskowego dla młodzieży. Wróćmy jednak do początku lat dwudziestych.
Od kwietnia do lipca 1920 r. nastąpiło zawieszenie nauki w wyższych klasach wobec masowego wstępowania młodzieży do wojska w celu walki z bolszewikami. Nauka rozpoczęła się 15 września, a w klasie VII dopiero 11 października po powrocie uczniów z wojska.
W roku szkolnym 1921/1922 7-letnia Wyższa Szkoła Realna zostaje przekształcona w 8-letnie Gimnazjum im. Mikołaja Kopernika w Żywcu. Ostatnia matura Szkoły Realnej ma miejsce w 1924 r., natomiast pierwsza matura Gimnazjum odbyła się w 1926 r. (w roku 1925 nie było matury). Zakład w klasach od I do III miał charakter przygotowania ogólnego, a w klasach od IV do VIII dzielił się na oddziały typu humanistycznego i matematyczno przyrodniczego. Zmieniały się programy nauczania, a także i podręczniki, których bardzo brakowało. Podręcznikiem do nauki języka polskiego w klasie IV było „Ogniem i mieczem” Henryka Sienkiewicza – czytany i interpretowany był tekst i na nim omawiano formy gramatyczne, uczono się składni i kształcono język.
Wartym odnotowania wydarzeniem była wizyta w szkole Prezydenta RP, prof. Ignacego Mościckiego 25 lipca 1929 r. podczas jednodniowego pobytu w Żywcu. Prezydent podjęty został uroczystym śniadaniem w naszej szkole.
W latach 30-tych w miejsce dawnego 8-letniego gimnazjum ogólnokształcącego wprowadzono sześcioletnią szkołę średnią ogólnokształcącą, podzieloną na czteroletnie gimnazjum (o jednolitym programie nauczania) i dwuletnie liceum(programowo zróżnicowane na wydziały: klasyczny, humanistyczny, matematyczno-przyrodniczy, przyrodniczy). Zmiany wprowadzane były stopniowo – w roku szkolnym 1937/38 była już pierwsza klasa licealna i wtedy właśnie zarządzeniem Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego z 1937 r. zostało utworzone Państwowe Liceum i Gimnazjum im. Mikołaja Kopernika w Żywcu (państwowa szkoła średnia ogólnokształcąca, złożona z czteroletniego gimnazjum i dwuletniego liceum); po wejściu w życie reformy jędrzejewiczowskiej (na mocy której nastąpiły owe zmiany) szkoła miała charakter koedukacyjny, a wydział liceum ogólnokształcącego był prowadzony w typie humanistycznym i matematyczno – fizycznym.
Po wybuchu II Wojny Światowej i zajęciu Żywca przez Niemców dyrektor Bronisław Nowak usilnie starał się o otwarcie szkoły w wyniku czego następuje krótki okres nauki w Gimnazjum od 15 października do jej zamknięcia 8 listopada (podobnie, jak i w szkołach Generalnej Guberni) przez niemiecką administrację Żywca włączonego do III Rzeszy. Jako zakładnicy, wobec nadchodzącego Święta Niepodległości 11 Listopada (Niemcy zakazali w okupowanej Polsce jakiegokolwiek świętowania polskich świąt państwowych i stosowali brutalne represje wobec nieprzestrzegających tego zakazu) aresztowani pośród siedemnastu innych i osadzeni w więzieniu w Wadowicach zostali profesorowie Józef Namysłowski i Jan Lelo. Po dwóch tygodniach obaj zostali zwolnieni i powrócili do Żywca.
W czasie wojny budynek zajęty został przez Niemców na potrzeby policji (nadzorującej wysiedlenia ludności Żywiecczyzny w ramach Aktion Saybusch organizowanej przez SS-Obergruppenführera Ericha von dem Bacha – późniejszego likwidatora powstania warszawskiego), niemieckiego gimnazjum i szpitala wojskowego. Nauczyciele naszej szkoły brali udział w tajnym nauczaniu zapoczątkowanym przez profesorów Kazimierę Białek, Czesława Janika i Irenę Puszyńską, a zarówno wychowankowie, jak i nauczyciele walczyli na wszystkich frontach II wojny cierpiąc i ginąc zarówno w niemieckich, jak i sowieckich katowniach - w tym także w zbrodni katyńskiej.
Start polskiej oświaty w roku 1945 był bardzo trudny. Nowa szkoła rozpoczęła działalność tuż po wyparciu Niemców przez Sowietów z Żywca - w połowie kwietnia 1945 r. Pierwszy powojenny rok trwał do 15 sierpnia 1945 r. Zajęcia odbywały się w budynku szkoły pożydowskiej w Zabłociu, gdyż gmach Gimnazjum wymagał remontu. Uczeń Gimnazjum, późniejszy absolwent Wydziału Elektrycznego Politechniki Śląskiej w Gliwicach, Mieczysław Ryczkiewicz wspominał: „Budynek naszej szkoły miał po wojnie powybijane wszystkie szyby. Przy pomocy syna ówczesnego dyrektora, Henryka Augustynowicza, pracując popołudniami po nauce w szkole w Zabłociu, zaszkliłem cały budynek”. Wznowienie nauki nastąpiło we wrześniu w macierzystym budynku pod nazwą: Państwowe Gimnazjum i Liceum w Żywcu. Zasadnicza zmiana organizacyjna nastąpiła w 1949 r., kiedy to utworzono 11-letnią szkołę ogólnokształcącą (siedmioletnia szkoła podstawowa i czteroletnie liceum ogólnokształcące).
Szczególnym utrudnieniem pracy szkoły była nieustanna reforma programów nauczania z nowym ideologicznym zabarwieniem, co niestety przejawiało się wciąganiem szkoły w wir życia politycznego; w 1950 r. zostaje zlikwidowana funkcjonująca od 1911 r. kaplica szkolna; ustala się także na długie lata hierarchia ważności uroczystości szkolnych, a więc uroczyste apele i wieczornice związane ze świętami komunistycznymi: rocznicą bitwy pod Lenino, obchodów kolejnych rocznic wybuchu Rewolucji Październikowej, śmierci Lenina, urodzin Stalina i Bieruta, Święta 1 Maja, Dnia Zwycięstwa 9 Maja, Miesiąca Przyjaźni Polsko-Radzieckiej, przemilczając bądź piętnując Święta 3 Maja czy 11 Listopada. Młodzież była zachęcana i zmuszana do członkostwa w Związku Młodzieży Polskiej, Związku Młodzieży Socjalistycznej, a później w Związku Socjalistycznej Młodzieży Polskiej (od 1977 r.), które to organizacje wyparły działalność i tradycje przedwojennego harcerstwa w szkole (począwszy od 1948 r.). Podobną, wychowawczą funkcję w procesie indoktrynacji w duchu marksistowskim miały pełnić letnie brygady Służby Polsce. Przeciwwagą dla marksistowskiej wizji szkoły były uczciwość, rzetelność i odwaga wielu profesorów, którzy przecież także byli kontrolowani pod względem ideologicznym przez władze oświatowe w formie przymusowych egzaminów, cotygodniowych szkoleń, nakazów prenumeraty prasy partyjnej, czy też częstych wizytacji, a nawet kontroli dokonywanych przez ZMP.
Około roku 1954, zaczyna się budzić coraz głośniejsza krytyka nadmiernego absorbowania młodzieży pracą pozaszkolną i upolityczniania życia szkolnego w duchu komunistycznej wizji świata. Kierownictwo Gimnazjum przejmuje pani Zofia Hebenstreit i choć nadal krzewiona była obrzędowość komunistyczna, to w dużo słabszym stopniu kontynuowane było upolitycznienie szkoły. Przełom nastąpił wraz z „odwilżą” roku 1956 w wyniku której m.in. rozwiązana została organizacja szkolna ZMP, a do szkoły wróciło nauczanie religii jako przedmiotu nadobowiązkowego (usuniętej zresztą od roku szkolnego 1960/61 – „w imię pełnej tolerancji i szacunku dla cudzych przekonań”, a w rzeczywistości wskutek walki z Kościołem podjętej przez ekipę Władysława Gomułki). W tym okresie bardzo wysokim poziomem cechowała się działalność kulturalna szkoły. Uznaniem cieszyły się szkolne inscenizacje "Pana Tadeusza", "Nocy Listopadowej" czy "Wyzwolenia". Rozwinięte życie kulturalne szkoły było dowodem na jej odrodzenie się po trudnych czasach okupacji hitlerowskiej i latach stalinizmu. Stale obecne w szkole pozostały natomiast: Podstawowa Organizacja Partyjna (komórka Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej) oraz jedyna dozwolona przez komunistyczne władze organizacja nauczycielska – Związek Nauczycielstwa Polskiego - do 1980 r. należeli do niego prawie wszyscy nauczyciele.
W roku 1960 Rada Pedagogiczna zwróciła się do Ministerstwa Oświaty z prośbą o zatwierdzenie imienia patrona szkoły Mikołaja Kopernika i takie zatwierdzenie otrzymała. Ostatecznie w lutym 1966 r. w związku z nadmiarem klas licealnych 7-letnia szkoła podstawowa przeniesiona została do budynku na os. 700-lecia (obecnie jest Szkoła Podstawowa nr 5).
W roku szkolnym 1967/68 wszedł w życie nowy cyklu nauczania licealnego - klasy: I, II, III, IV.
Wzrostowi poziomu wykształcenia uczniów miało sprzyjać sprofilowanie klas wprowadzone obligatoryjnie w roku szkolnym 1973/1974. Faktycznie jednak w naszej szkole już w 1970 r. rozpoczęły pracę dwie klasy o profilu matematyczno - fizycznym, w 1971 r. - humanistyczna, a w 1973 r. - biologiczno - chemiczna. Cały czas istniały też profile podstawowe. Od 1974 r. stale funkcjonują klasy matematyczno – fizyczne i biologiczno – chemiczne. Z przerwami funkcjonowały klasy humanistyczne, pedagogiczne i z rozszerzonym programem nauczania wychowania fizycznego. W chwili obecnej w każdym roczniku istnieją klasy o profilach matematyczno – fizycznym, biologiczno – chemicznym i humanistycznym, oprócz pedagogicznego (ostatni rocznik zdał maturę w 1994 r.).
W latach 70-tych powstają również nowe klaso - pracownie. Obok już istniejących, takich jak: gabinet fizyczny, chemiczny, biologiczny, geograficzny, pracownia zajęć technicznych i jedna sala gimnastyczna, pojawiają się gabinety: pracownie językowe, historii, obrony cywilnej, a także druga pracownia fizyczna i mała sala gimnastyczna.
W 1976 r. Liceum otrzymuje odznakę Zasłużony dla Miasta Żywca. Także w 1976 r., Liceum Ogólnokształcące im. M. Kopernika i Liceum Ogólnokształcące dla Pracujących połączone zostały w Zespół Szkół Ogólnokształcących im. M. Kopernika.
W latach 70-tych szkoła przeżyła gwałtowny proces upolitycznienia i upartyjnienia widoczny w podkreślaniu przez władze liceum kierowniczej roli PZPR w szkole (np. zebrania POP połączone z obradami Rady Pedagogicznej, otwarte zebrania POP, szkolenia ideologiczne nauczycieli), co przyczyniło się do faktu, że w połowie dekady już połowa nauczycieli należała do partii. W drugiej połowie dekady akcja upartyjnienia została rozszerzona na uczniów, którzy zachęcani byli do wstępowania do PZPR, a przynależność rodziców do partii i stronnictw politycznych (czyli Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, Stronnictwa Demokratycznego oraz Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego) była zaznaczana w dziennikach lekcyjnych. Rola Związku Radzieckiego i sojuszu polsko-radzieckiego podkreślana była w uroczystym obchodzeniu wszelkich świąt związanych z ZSRR; w organizowaniu apeli, konkursów (wiedzy, plakatów, pieśni), wysyłania życzeń do ambasady oraz konsulatu ZSRR, wystaw prasy i książki radzieckiej, a także w uczestnictwie w Dniach Filmu Radzieckiego, czy w Rajdach szlakami Lenina. Warto wspomnieć, że uczestnictwo w pochodach w święto 1 Maja było obowiązkowe.
Dla szkoły stan wojenny wprowadzony 13 grudnia 1981 r. oznaczał początkowo dłuższą przerwę w nauce, dyżury nauczycieli do godziny 22-iej, zawieszenie działalności ZNP oraz zakaz działania Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego „Solidarność” (działającego w szkole od listopada 1980 r.). Ze względu na zakaz zgromadzeń nie odbyła się styczniowa wywiadówka 1982 r., a także tradycyjne bale maturalne. I choć ponownie rozpoczął się okres walki z Kościołem, to jednocześnie nikt z nauczycieli nie był początkowo chętny, by wstąpić do reaktywowanego jesienią 1982 r. lojalnego wobec władzy komunistycznej ZNP. W szkole cały czas funkcjonowała POP, a także utworzono koło Towarzystwa Krzewienia Kultury Świeckiej.
Kryzys gospodarczy dekady lat 80-tych dotknął także i szkołę wpływając np. na ograniczenie prac remontowych, kłopoty z zakupem opału, brak zaopatrzenia w podręczniki – corocznie były one przekazywane z klasy do klasy, przydział zeszytów na jednego ucznia (1981/82), zmniejszenie stypendiów dla uczniów i miejsc w internacie międzyszkolnym, niepełnym etatem dla lekarza szkolnego, ograniczeniem działalności Spółdzielni Uczniowskiej, kół przedmiotowych.
W latach 80-tych uczniowie mieli być nadal jednolicie ubrani i nosić tarcze. Z tego ostatniego szkoła zrezygnowała w czerwcu 1989 r. Umundurowaniem szkolnym w drugiej połowie dekady był granatowy fartuch dla dziewcząt i granatowa bluza sportowa dla chłopców. W 1988 r. zrezygnowano z określonego umundurowania, domagając się jedynie, by strój uczniów był czysty, w miarę jednolity i bez ekstrawagancji. Wszyscy mieli nosić obuwie zmienne.
Szkoła w tych latach organizowała także wiele zabaw takich jak andrzejki, karnawałowy bal maskowy czy studniówka. Systematycznie, w niektórych latach dwa razy w miesiącu, organizowano koncerty Filharmonii Krakowskiej, a także wyjścia do kina i Miejskiego Domu Kultury (obecnie Miejskie Centrum Kultury), wyjazdy do teatru, pogadanki przez radiowęzeł oraz wycieczki. Nadal w rekrutacji, jak i w bezpłatnych kursach przygotowawczych na wyższe uczelnie, system preferował pochodzenie robotnicze lub chłopskie. W przypadku rekrutacji dodatkowo faworyzował młodzież męską nad żeńską. Zadawalający wg władz szkolnych był stopień upartyjnienia kadry nauczycielskiej. W połowie lat 80-tych większość nauczycieli należała do PZPR, SD lub ZSL. W marcu 1988 r. POP skupiał 22 nauczycieli, co stanowiło 51% kadry. Narastało rozdwojenie wśród nauczycieli na zwolenników i przeciwników chwiejącego się ustroju.
W 70-tą rocznicę odzyskania Niepodległości uroczyście obchodzono dzień 11 Listopada.
4 czerwca 1989 r. w wyborach do sejmu i senatu został wybrany na posła profesor języka polskiego – Michał Caputa i pełnił tę funkcję do 1991 r. jako poseł z listy Komitetu Obywatelskiego „Solidarność”, członek Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego oraz sejmowej Komisji Edukacji, Nauki i Postępu Technicznego.
W sierpniu 1990 r. Rada Pedagogiczna dokonała wyboru na dyrektora szkoły wieloletniego nauczyciela i absolwenta liceum – pana Zbigniewa Holboja. Wybór został zatwierdzony przez Kuratorium, a dwa lata później w wyniku konkursu mgr Z. Holboj objął ponownie tę funkcję i pełnił ją do roku 2002.
W tym też czasie szkoła nawiązuje współpracę z Radą i Zarządem Miasta oraz z jego burmistrzem i wreszcie, dzięki wprowadzeniu katechezy do szkół - z Kościołem Rzymskokatolickim. Parokrotnie dyrektor oraz inni przedstawiciele szkoły brali udział w sesjach Rady Miasta, zwłaszcza tych poświęconych żywieckiej oświacie. 22 marca 1993 r. odbyło się spotkanie pracowników LO z mgr inż. Jerzym Widzykiem - burmistrzem Żywca i przewodniczącym Rady Miasta panem mgr Jackiem Raddą.
Ważnym wydarzeniem był ingres do katedry żywieckiej biskupa bielsko - żywieckiego ks. Tadeusza Rakoczego. Miał on miejsce 30 maja 1992 r. i w czasie uroczystej homilii, ks. Biskup nawiązał do swoich własnych przeżyć związanych z Liceum, którego jest absolwentem. Szkołę reprezentowała delegacja w składzie: mgr Krystyna Bury, mgr Janina Kostka i mgr Zbigniew Holboj, który, jako ówczesny dyrektor, a więc gospodarz szkoły, przywitał ks. Biskupa. Życzeniem każdej szkoły musi być z jednej strony niezależność od koniunktur politycznych czy ideowych, a z drugiej zakorzenienie w środowisku, kulturze, tradycji narodowej i regionalnej oraz jej współtworzenie.
Lata 90-te to także okres intensywnych remontów w szkole. Ich skala jest rzeczywiście imponująca wobec narosłych potrzeb. Całoroczne remonty wiązały się także z wprowadzeniem w połowie lat 90-tych nauki na dwie zmiany, a okres ten cechuje wyraźne unowocześnienie szkoły.
W 1994 r. minęło 90 lat od momentu założenia Wyższej Szkoły Realnej, a obecnie Liceum Ogólnokształcącego w Żywcu. Główne uroczystości odbyły się 17 września 1994 r. Po wielu latach spotkali się ponownie w murach tej szkoły jej mniej lub bardziej znani absolwenci, m.in. ks. Biskup Tadeusz Pieronek, ks. Biskup Tadeusz Rakoczy, profesor UJ Bolesław Ginter i wielu innych. Wspominali swoich nauczycieli i kolegów, także tych, których losy potoczyły się tragicznie, jak studentów Stanisława Pyjasa i Stanisława Pietraszki, czy himalaisty Zygmunta Andrzeja Heinricha - również absolwentów naszej szkoły.
W 2002 r. dyrektorem szkoły została mgr Halina Badora, wcześniejsza wicedyrektor, nauczycielka matematyki. Rok szkolny 2002/2003 zapoczątkowany został utworzeniem 3-letniego Liceum Ogólnokształcącego w ramach reformy systemu oświaty z 1999 r. Weszła także w życie nowa nazwa szkoły: I Liceum Ogólnokształcące im. Mikołaja Kopernika w Żywcu.
W 2004 r. ostatnie klasy IV przystąpiły do egzaminu maturalnego, natomiast 24 - 26 września miały miejsce uroczyste obchody Jubileuszu 100-lecia Szkoły. Obchody jubileuszu rozpoczęła nadzwyczajna Sesja Rady Miasta i Rady Powiatu Żywieckiego, podczas której wybitnym osobistościom związanym ze szkołą wręczono Medale za Zasługi dla Miasta Żywca. Dodatkowo w Muzeum Miejskim otwarto wystawę „Szkoła na przestrzeni 100 lat”. W auli szkoły dyrektor Halina Badora dokonała odsłonięcia tablicy upamiętniającej zasługi pierwszego dyrektora liceum – Bronisława Gustawicza. Kolejnym ważnym punktem obchodów 100-lecia była Sesja Naukowa, na którą złożyły się wykłady i referaty słynnych absolwentów. Tej niezwykłej sesji z uwagą przysłuchiwała się księżna Maria Krystyna Habsburg, gość honorowy obchodów jubileuszu. Drugi dzień obchodów rozpoczęła koncelebrowana msza święta w katedrze pw. NNMP w Żywcu, w której uczestniczyli: goście honorowi, władze miasta, powiatu, województwa, przedstawiciele władz oświatowych, dyrekcja, nauczyciele, byli i obecni wychowankowie szkoły Jubilatki oraz mieszkańcy Żywiecczyzny. W wygłoszonym do zgromadzonych słowie ks. bp Tadeusz Rakoczy podziękował za ogrom podejmowanego przez sto lat dzieła nauczania, a nade wszystko formowania młodych umysłów i serc. Wzruszającym momentem stało się odczytanie listu od Ojca Świętego Jana Pawła II, który wyraził życzenie, by Jubilatka „była nadal miejscem przekazywania wartości, które pomimo upływu czasu pozostają wciąż aktualne i są tak bardzo potrzebne współczesnemu światu”. List został złożony na ręce pani dyrektor Haliny Badory, a obecnie znajduje się w auli szkoły. Główne uroczystości na terenie szkoły poprzedziło odsłonięcie tablicy upamiętniającej obchody jubileuszu 100-lecia liceum. Na część oficjalną złożyły się wystąpienia przedstawicieli władz wojewódzkich, powiatowych i miejskich, a także władz oświatowych. Szkołę wyróżniono Złotą Odznaką Honorową za Zasługi dla Województwa Śląskiego oraz Medalem za Zasługi dla Miasta Żywca. Najbardziej wzruszającym momentem uroczystości było wystąpienie jednego z najstarszych absolwentów – przybyłego z Kanady Karela Velana. Część artystyczną, rozpoczętą uroczystym polonezem, wypełniły prezentacja multimedialna ukazująca historię szkoły, widowisko poetycko-muzyczne oraz występ artystów – absolwentów Jubilatki – Teresy Piechy i Piotra Piechy, aktora Teatru Ludowego w Krakowie. Uczestnicy uroczystości mogli zakupić sprzedawane na aukcji księgi pamiątkowe i obrazy. Z myślą o kolejnych pokoleniach uczniów w auli szkolnej wmurowano ceramiczne naczynie - kapsułę czasu, zawierające przedmioty charakterystyczne dla czasów, w których mały miejsce uroczystości. Wyjątkową pamiątką po obchodach 100-lecia szkoły stała się licząca 320 stron Księga Jubileuszowa, która składa się z rozdziałów napisanych przede wszystkim przez byłych uczniów i nauczycieli. Od tego też roku szkoła uczestniczy w licznych programach Unii Europejskiej.
W 2007 r. na dachu liceum, dzięki hojności pana Karela Velana, powstało obserwatorium astronomiczne, poświęcone 3 września przez Biskupa Diecezji Bielsko-Żywieckiej Tadeusza Rakoczego.
We wrześniu 2009 r. nastąpiło połączenie I Liceum Ogólnokształcącego im. M. Kopernika w Żywcu z II Liceum Ogólnokształcącym im. J. Komorowskiego na ul. Grunwaldzkiej. Ostatnie klasy II LO kontynuowały naukę w I Liceum od września 2010 r. zdając egzamin maturalny w maju 2011 r.
W 2010 r. nastąpiło otwarcie nowych sal lekcyjnych na zaadaptowanym poddaszu szkoły – także i w miejscu byłej strzelnicy szkolnej.
110-lecie swojego istnienia szkoła obchodziła w 2014 r. Uroczystości odbyły się 12 grudnia. Wzięli w nich udział zaproszeni goście: Biskup Tadeusz Rakoczy, Starosta Żywiecki Andrzej Kalata, Burmistrz Żywca Antoni Szlagor oraz nauczyciele i uczniowie naszej szkoły. Programowi artystycznemu, opartemu na wspomnieniu historii szkoły, towarzyszyła wystawa, na której zgromadzono liczne eksponaty – sztandar szkoły (1912-1939), dokumenty, informacje o pierwszych dyrektorach, księgi, starą ławkę wraz z zeszytem i kałamarzem. Z tej okazji powstał również cykl artykułów pod wspólnym tytułem: „Historia szkoły – bogata, ciekawa, mało znana…”, w którym zaprezentowano ciekawostki o szkole i nieznane dotąd epizody z jej dziejów. Każdy artykuł rozpoczynał się słowami: „Czy wiesz, że…”. Wszystkie artykuły dostępne są na stronie internetowej szkoły.
W 2016 r. maturzyści z naszego liceum zapoczątkowali nową tradycję – 21 stycznia zatańczyli poloneza na żywieckim rynku.
W roku 2017 dyrektorem szkoły został mgr Jacek Biłko.
29 września 2017 r. zmarł A. Karel Velan, wielki przyjaciel szkoły, główny sponsor Szkolnego Obserwatorium Astronomicznego Copernicus, nasz absolwent z roku 1935.
3 września 2018 r. w naszym liceum odbyło się powiatowe rozpoczęcie roku szkolnego 2018/2019. Wyjątkowość tej uroczystości podkreślił fakt nadania auli szkoły imienia Stanisława Pyjasa, absolwenta naszego liceum. W uroczystości wzięli udział zaproszeni goście: pan Piotr Pyjas, przedstawiciel Kuratorium Oświaty w Katowicach Bernadetta Piestrak, Starosta Żywiecki Andrzej Kalata, Wicestarosta Stanisław Kucharczyk, Członek Zarządu Powiatu Józef Stopka, Przewodniczący Komisji Edukacji Adrian Midor, Wiceprzewodniczący Komisji Edukacji Tadeusz Pal oraz Dyrektor Wydziału Oświaty i Wychowania Andrzej Widzyk.
9 listopada 2018 r. (w piątek) miały miejsce uroczyste obchody 100-lecia odzyskania przez Polskę niepodległości, a w nich - „Rekord dla Niepodległej”: o godzinie 11:11, wszyscy uczniowie i nauczyciele naszego liceum oraz zaproszeni goście zaśpiewali 4-zwrotkowy hymn narodowy przed budynkiem szkoły. Natomiast 10 stycznia 2019 r., w ramach obchodów tejże rocznicy powstał „Nasz Portret. Księga Pamięci”, a w niej podpisy nauczycieli, pracowników administracji i obsługi oraz uczniów.
W tym też roku 2019, 1 lutego, po raz pierwszy miał miejsce Festiwal Nauki i Sztuki - prawdziwa uczta dla wszystkich spragnionych wiedzy podanej w odmienny niż na co dzień sposób. W podwojach szkoły gościli znamienici prelegenci z wielu uczelni wyższych, placówek kulturalno-oświatowych oraz instytucji. Szczegółowy opis tych wydarzeń oraz listę prelegentów znajdziemy tu:
Drugi Festiwal miał miejsce 31 stycznia 2020 r., a III Festiwal Nauki i Sztuki (po przerwie spowodowanej pandemią) odbył się 25 marca 2022 r. Od tej pory to wydarzenie przyjmie formę edycji co dwa lata.
Wraz z początkiem roku szkolnego 2019/2020 do szkoły przyszli pierwsi uczniowie po ukończeniu 8–letniej szkoły podstawowej. Równolegle kontynuować będą naukę z ostatnimi pierwszymi klasami, które jako ostatnie skończyły 3–letnie gimnazjum; w życie wszedł zatem nowy cykl nauczania – dla klas: I, II, III, IV.
Najbardziej jednak widoczną zmianę szkoła zaczęła przeżywać począwszy od marca 2020 r., gdy rozpoczęły się prace związane z termomodernizacją budynku. Projekt obejmował odnowienie elewacji całego budynku, zainstalowanie nowych okien, wymianę wszystkich instalacji wewnętrznych (elektrycznej i fotowoltaicznej, sanitarnej, alarmowej, monitoringu wizyjnego, internetowej, radiowęzłowej, ciepłej wody użytkowej i instalacji solarnej oraz centralnego ogrzewania), zainstalowanie nowej wymiennikowni ciepła i wody, a także remont szkolnych sanitariatów. Po zakończeniu szeroko zakrojonych prac, w czerwcu 2021 r., wygląd szkoły w 110 roku jej funkcjonowania w gmachu przy ulicy Słowackiego uległ całkowitej zmianie. Jeszcze w 2020 r. zakończyła się realizacja projektu unijnego „Mam szansę odnieść sukces” w ramach którego szkoła wzbogaciła się o nową bazę dydaktyczną: w salach pojawiły się kolejne projektory multimedialne, laptopy, monitory interaktywne, nowe pomoce dydaktyczne, a sala chemiczna zyskała dygestorium oraz nowe wyposażenie.
Podczas pandemii koronawirusa SARS-CoV-2, jak i wszystkie szkoły w Polsce, przeszliśmy w tryb nauczania zdalnego: najpierw w marcu, a następnie, po półtoramiesięcznym okresie nauki stacjonarnej, w październiku 2020 r. Stan ten trwał do maja 2021 r., gdy przeszliśmy w tryb nauki hybrydowej; od 31 maja na zajęcia stacjonarne do szkoły wróciły wszystkie klasy.
Naszemu powrotowi do szkoły we wrześniu 2021 r. towarzyszyły przygotowania do obchodów uroczystość 110-lecia otwarcia i poświęcenia budynku I Liceum Ogólnokształcącego im. M. Kopernika przy ul. Słowackiego. Uroczystości rozpoczęła koncelebrowana msza św. w intencji społeczności szkolnej pod przewodnictwem biskupa diecezji bielsko-żywieckiej Romana Pindla. Podczas nabożeństwa dokonano poświęcenia nowego sztandaru szkoły. Został on wykonany przez siostrę Marię Goretti ze Zgromadzenia Sióstr Klarysek od Wieczystej Adoracji w Kętach w 2021 roku. Jest to replika sztandaru wręczonego szkole w 1959 roku. Podczas mszy ślubowanie na sztandar złożyli przedstawiciele grona pedagogicznego, uczniów oraz rodziców.
Druga część uroczystości jubileuszowej odbyła się w Auli im. Stanisława Pyjasa. Wśród zaproszonych gości znaleźli się: poseł na sejm RP Przemysław Drabek – przedstawiciel Ministra Edukacji i Nauki, Wicewojewoda Śląski Jan Chrząszcz, Śląska Kurator Oświaty Urszula Bauer, Dyrektor Delegatury Kuratorium w Bielsku-Białej Tomasz Kowalik, Starosta Żywiecki Andrzej Kalata i Wicestarosta Stanisław Kucharczyk jako współgospodarze, przedstawiciele zarządu powiatu i rady powiatu, Burmistrz Żywca Antoni Szlagor i wielu innych. Gościem specjalnym była prawnuczka pierwszego dyrektora szkoły Bronisława Gustawicza - Pani Maria Ponikiewska Arct.
W ramach uroczystości wręczone zostały Nagrody Starosty oraz po raz pierwszy medale pamiątkowe „Żywiecki Kopernik”. Uczestnicy uroczystości mogli obejrzeć film przedstawiający początki naszego liceum i jego współczesność, prezentację z realizacji projektu termomodernizacji budynku szkoły, prezentację efektów udziału naszej szkoły w projekcie unijnym „Mam szansę odnieść sukces” w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Śląskiego na lata 2014-2020 oraz film i prezentację podsumowujące akcję „Ratujemy Fryderyka”.
11 stycznia 2022 r. podczas promocji akademickiej i w ramach uroczystości 625 rocznicy erygowania Wydziału Teologicznego na Akademii Krakowskiej przez Królową Jadwigę Andegaweńską, z którego wywodzi się dzisiejszy Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie, dyrektor Jacek Biłko odebrał dyplom doktorski.
Przełom zimy i wiosny 2022 r. z racji rosyjskiej agresji na Ukrainę oraz początku wojny u naszych sąsiadów był czasem przykrym i pełnym niepewności, a społeczność szkolna, poruszona i oburzona agresją rosyjską, włączyła się w pomoc dla Ukrainy, a także dla uchodźców z Ukrainy przybywających do Żywca. Niebawem do listy uczniów dołączyli pierwsi uczniowie z Ukrainy. Także i oni włączyli się w organizowanie i wzięli udział w III Festiwalu Nauki i Sztuki, który miał miejsce w naszej szkole 25 marca, a w nim, wzorem poprzednich edycji, interesujące wykłady i warsztaty przyciągnęły liczne grono naszych uczniów i nauczycieli.
Ważnym wydarzeniem był także powrót do zainicjowanej osiem lat wcześniej tradycji szkolnej tańczenia poloneza na żywieckim rynku: 14 stycznia 2023 r. - uczniowie klas: 4a, 4b i 4c, po dwóch latach przerwy spowodowanej pandemią zatańczyli na żywieckim rynku poloneza. Była to również inauguracja obchodów Roku Kopernikańskiego uchwalonego jednogłośnie przez Senat RP, a związanego z pięćset pięćdziesiątą rocznicą urodzin Mikołaja Kopernika i czterysta osiemdziesiątą rocznicą śmierci naszego patrona. 17 lutego obchodziliśmy Dzień Patrona: w ramach cyklu wydarzeń poświęconych upamiętnieniu dokonań mistrza Mikołaja Kopernika, w auli naszej szkoły, miał miejsce wykład dr Aleksandry Barwickiej-Makuli „O Mikołaju Koperniku w 550. rocznicę urodzin”, a młodzież szkolna pod opieką nauczycieli włączyła się w szereg inicjatyw związanych z tym świętem.
Początek roku 2023 to także początek szeroko zakrojonych realizacji kluczowych inwestycji dla naszej szkoły: budowy nowoczesnej hali sportowej oraz konserwatorskiej renowacji wnętrz budynku (renowacji sal, korytarzy, auli szkolnej, holu głównego, aranżacji obejścia szkoły od ul. Słowackiego i Krasińskiego wraz z remontem ogrodzenia); prace konserwatorskie we wschodnim skrzydle II piętra rozpoczęto 30 stycznia; rozpoczęcie prac ziemnych pod przyszłą halę nastąpiło 1 lutego 2023 r. Z tego też powodu 17 lutego miało miejsce symboliczne wbicie łopaty pod budowę nowoczesnej hali: w uroczystości wzięli udział Poseł RP Kazimierz Matuszny i Wojewoda Śląski Jarosław Wieczorek. Powiat Żywiecki reprezentowali przedstawiciele Zarządu Powiatu: Andrzej Kalata, Stanisław Kucharczyk, Adrian Midor, Jan Witkowski, Zbigniew Gąsiorek; Przewodniczący Rady Powiatu Wiesław Sypta wraz z Radnymi Powiatu, Kierownik Biura Rozwoju, Funduszy Zewnętrznych i Inwestycji Stanisław Baczyński, Dyrektor Wydziału Oświaty i Wychowania Andrzej Widzyk oraz przedstawiciel firmy WODPOL – wykonawca.
Na podstawie:
Księga Pamiątkowa Szkoły Realnej, Państwowego Gimnazjum i Liceum Ogólnokształcącego im. Mikołaja Kopernika w Żywcu, Żywiec 1959.
75-lecie Liceum Ogólnokształcącego im. M. Kopernika. 30-lecie Liceum Ogólnokształcącego dla Pracujących w Żywcu, Żywiec 1979.
90 lat Liceum Ogólnokształcącego im. M. Kopernika w Żywcu, Żywiec 1994.
Księga Jubileuszowa 100–lecia Szkoły 1904 – 2004, Żywiec 2004.
Archiwum WWW:
https://zywiec.powiat.pl/
Opracował: Andrzej Ryczkiewicz